Nguồn điện cung cấp cho các thiết bị nghe nhìn là nhân tố quan trọng tác động đến khả năng trình diễn của hệ thống. Đối với các thiết bị audio / video, ngay cả những tác động nhỏ nhất từ nguồn điện cũng đều có ảnh hưởng đáng kể tới khả năng hoạt động của chúng.
Tại sao cần bảo vệ nguồn điện?
Các thiết bị nghe nhìn, đặc biệt là loại cao cấp khá nhạy cảm với chất lượng nguồn điện. Hiện tượng nhiễu trong âm thanh từ loa hay trên màn hình có nhiều nguyên nhân, trong đó nguồn điện tác động không nhỏ. Phổ biến là nhiễu gây nên bởi điện từ trường và sóng radio. Những thiết bị gia dụng thông thường (như máy hút bụi, máy xay sinh tố…) hoặc những nguồn ở bên ngoài (máy hàn, máy công nghiệp, sấm chớp hay đài phát sóng) đều ảnh hưởng tới chất lượng hoạt động của hệ thống của bạn.
Cầu chì là một linh kiện bảo vệ, nhưng để cầu chì cháy đứt, thông thường phải có đoản mạch bên trong thiết bị hoặc điện áp nguồn dâng lên quá cao, thì cầu chì mới đứt, như thế, thiết bị của bạn có thể đã bị hỏng trước khi cầu chì đứt rồi. Vì thế, giải pháp là cần có thiết bị bảo vệ chuyên dụng có tính chính xác cao.
Bảo vệ quá áp hay “sốc” điện
Sét đánh vào dây điện lưới hay dòng điện quá áp (ví dụ tăng bất ngờ hơn 240V) có thể đốt cháy những thiết bị quý giá của bạn trogn vòng chưa tới một giây. Để tránh hiện tượng này, ta cần đấu thiết bị nghe nhìn qua bộ ổ cắm có chức năng bảo vệ, còn gọi là “Surge Protector”. Một bộ surge Protector tốt có trách nhiệm “hy sinh” thay cho các thiết bị đắt tiền cỷa bạn. Chúng phải là phần nhạy cảm nhất trong hệ thống điện, và tự động ngắt mạch ngay khi có điện áp cao hay dòng điện mạch chạy qua.
Nhiều bộ surge protector còn xác định được xem mạch điện ở nhà bạn có được đấu và nối đất chuẩn hay không, và sẽ thông báo cho bạn khi phát hiện ra lỗi. Không nối đất cũng có thể là nguyên nhân dẫn tới một tiếng ù phát ra từ loa của bạn.
Ở nước ngoài, khi bán các bộ surge protector, nhà sản xuất thường đi kèm bảo hành và bảo hiểm, nếu hệ thống của bạn bị phá hoại thì bãn sẽ được đền bù thiệt hại. Còn ở ta thì chưa có.
Một số hãng có sản xuất và bán những thiết bị ổ cắm có chống quá áp surge protector ví dụ như Monster, TaraLabs, Supra, PS Audio.
Hệ thống lọc điện nguồn (line conditioner)
Ảnh hưởng thường xuyên của điện từ trường và sóng radio (gọi tắt là EMI và RFI) không làm hỏng hoàn toàn hệ thống của bạn, nhưng chúng làm giảm đáng kể chất lượng hoạt động của các thiết bị, đặc biệt là những thiết bị đầu vào và đầu ra digital như đầu DVD, receiver hoặc TV LCD.
- EMI gây ra bởi những trường điện từ ở gần hệ thống của bạn, hoặc đôi lúc là sẵn ngay bên trong dòng điện được đưa tới nhà bạn. Máy giặt, máy xay sinh tố, máy hút bụi đều phát ra điện từ trường, gây nên một tiếng ồn nghe thấy được, và làm giảm chất lượng hình ảnh trên TV.
- RFI phát sinh từ những nguồn phát sóng radio, có thể là đài phát thanh hay đài truyền hình gần nhà bạn, lò vi sóng, điện thoại di động, v.v… Toàn bộ hệ thống điện trong nhà bạn giống như một chiếc ăngten, bắt lấy sóng radio thông qua các bộ dây nguồn, và đưa tới thiết bị của bạn. Đôi lúc bạn có thể nghe thấy nhiễu từ điện thoại di động ở gần phát ra từ loa của mình. RFI làam nhiễu âm thanh cũng như hình ảnh, giảm độ chi tiết và độ tương phản.
Một thiết bị bảo vệ nguồn điện hỗ trợ lọc nguồn có thể loại bỏ hầu hết EMI và RFI, cho phép hệ thống của bạn hoạt động ở mức tốt nhất có thể. Một số hãng như Isoclean, PS Audio, Monster hay Audience, v.v…có bán những loại lọc nguồn tốt nhất.
Duy trì nguồn ổn định bằng UPS
Nếu đã có lần bị mất dữ liệu khi đang làm việc trên máy tính do mất điện, hẳn bạn sẽ hiểu được tầm quan trọng của UPS. UPS là một thiết bị với accu gắn trong, cung cấp nguồn điện cho các thiết bị, trong vài phút, đủ để vượt qua những lần mất điện ngắn, hoặc đủ để bạn lưu lại công việc và tắt máy trogn những lần mất điện dài.
Không chỉ bảo vệ dữ liệu trên máy tính, UPS còn có thể giúp kéo dài tuổi thọ cho các thiết bị khác của bạn. Hầu hết các thiết bị khác audio / video đều không chịu được mất điện đột ngột, và tuổi thọ của chúng sẽ giảm đi trầm trọng sau vài lần mất điện như vậy.
UPS còn bảo toàn được những cài đặt bạn lưu lại trong thiết bị, như thiết lập kênh trên TV chẳng hạn. Nhiều thiết bị sẽ mất các cài đặt khi mất điện.
Nguồn điện ổn định cũng đặc biệt quan trọng với các TV có màn hình lớn, máy chiếu hoặc loại TV dùng đèn chiếu sau (rear-projection). Chúng sử dụng một bóng đèn lớn công suất cao để tái tạo hình ảnh. Bóng đèn này trở nên vô cùng nóng khi hoạt động, và một bộ quạt gắn trong phải chạy trong vài phút ngay cả sau khi bạn đã tắt TV để làm mát bóng đèn đó. UPS cho phép quạt hoạt động được ngay cả khi có bị mất điện đột ngột, kéo dài tuổi thọ TV.
Tự tạo ra nguồn điện sạch
Cách giải quyết tốt nhất cho phần nguồn là sử dụng một máy phát điện lại (power generation).
Thay vì chỉ đơn thuần là lọc sạch và bảo vệ nguồn điện như các bộ line conditioner thông thường, một máy phát điện lại chuyển hóa nguồn điện lưới AC đi vào thành DC, loại bỏ noise trong quá trình đó, rồi biến dòng DC trở lại thành AC bên trong một mạch điện kín. Dòng AC đi ra này hầu như hoàn toàn sạch, sẵn sàng để đưa tới hệ thống của bạn. Điều này không khác gì bạn có riêng một “nhà máy điện” chỉ phục vụ cho thú ăn chơi của mình. Tất nhiên, những “nhà máy điện riêng”này rất đắt tiền, có thể tới vài ba ngàn USD hoặc hơn nữa.
Một số tính năng khác chú ý
Một số loại thiết bị bảo vê nguồn điện của bạn còn mang nhiều tính năng đặc biệt khác, ví dụ như:
Khởi động chạm: Dòng điện được cấp trước cho các thiết bị nguồn âm như CD, preampli hay đầu DVD trước, rồi sau đó mới đưa tới receiver hay ampli, bằng cách đó nó loại bỏ tiếng “bụp” gây ra khi ampli vừa mới bật lên, một tiếng ồn có thể làm hại loa của bạn.
Nhiều đầu vào cho nhiều kết nối khác nhau: Một số bộ bảo vệ quá áp không chỉ bảo vệ nguồn 220V mà còn có cả đầu vào-ra cho antene, dây điện thoại, dây mạng… để bảo vệ quá áp cả những đường dây này, phòng khi có chập điện hoặc sét đánh.
Đường cắm phân biệt cho thiết bị digital và analog: Giảm thiểu hiên tượng nhiễu cao tần gây nên bởi các thiết bị digital như đầu CD / DVD / máy tính hay TV sang ampli. Các ổ cắm được tách biệt thành hai nhóm - một cho các thiết bị digital và một cho các thiết bị analog - sẽ ngăn chặn ảnh hưởng qua lại giữa hai nhóm thiết bị này.
Lựa chọn thiết bị bảo vệ phù hợp
Dĩ nhiên chúng tôi không thể nào giải thích cụ thể rằng hệ thống như thế này thì cần thiết bị bảo vệ như thế kia, nhưng dưới đây là một số lời khuyên phổ biến và cơ bản nhất mà bạn nên quan tâm tới.
- TV LCD và Plasma: Nên dung bộ lọc điện Line conditioning. Dòng điện không được lọc sẽ làm ảnh hưởng đáng kể tới chất lượng hình ảnh của các TV màn hình phẳng, đặc biệt với hình ảnh HD. Nhiễu EMI và RFI sẽ làm cho độ tương phản giảm, hình ảnh bị nhòe đi, màu đen nhợt nhạt và độ chi tiết kém.
- Máy chiếu và TV rear-projection: Nên dùng UPS. Bóng đèn hình của các TV độ cực mạnh, và phải được làm mát bằng quạt gắn trong, ngay cả sau khi TV đã tắt. Khi xảy ra mất điện, toàn bộ TV tắt, quạt không chạy được cho dù bóng đèn còn rất nóng, làm tổn hại tới tuổi thọ đèn. Một bộ UPS sẽ nuôi quạt chạy trong một thời gian vừa đủ khi mất điện giúp bóng đèn nguội đi an toàn.
- Những hệ thống hi-fi: Nên dùng bộ nguồn có trễ. Preamp thường phải mất một vài giây sau khi bật để ổn định hệ thống, trong khi ampli thì sẵn sàng hoạt động gần như ngay lập tức. Nếu hai thiết bị được bật lên cùng lúc, bạn sẽ nghe thấy một tiếng “bụp” lớn, có thể đủ để làm hỏng loa, phát ra từ ampli do preamp chưa kịp ổn định để kiểm soát nó. Dĩ nhiên bạn có thể tự mình bật chúng theo thứ tự thích hợp, nhưng một thiết bị bảo vệ điện với tính năng trễ tự động có thể làm điều này giúp bạn.
